Bản Văn Chầu Đệ Nhị: Khám Phá Nét Đẹp Tâm Linh Trong Nghi Lễ Hầu Đồng

Trong dòng chảy văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ của người Việt, nghi lễ Hầu đồng đóng vai trò trung tâm, là sự giao hòa thiêng liêng giữa thế giới tâm linh và trần thế. Để một buổi thực hành nghi lễ Hầu đồng được “đắc lễ”, trọn vẹn và linh ứng, vai trò của cung văn và những bản hát văn cổ là vô cùng quan trọng. Trong số đó, bản văn chầu đệ nhị được coi là một trong những áng văn mẫu mực, thường xuyên được sử dụng, góp phần tạo nên sự thành công và linh thiêng cho mỗi giá đồng.

Vai Trò Của Hát Văn Trong Nghi Lễ Hầu Đồng

Hát văn không chỉ là một hình thức nghệ thuật mà còn là linh hồn của nghi lễ Hầu đồng. Sự kết hợp tinh tế giữa lời ca ý nhị, làn điệu uyển chuyển của cung văn và diễn xuất của Thanh đồng giúp buổi lễ thăng hoa, đưa người tham dự vào không gian tâm linh huyền ảo. Một bản hát văn hay, được thể hiện bởi nghệ thuật hát tinh tế, sẽ dẫn dắt người nghe cảm nhận rõ nét sự giáng lâm của các vị Thánh Mẫu, Quan Lớn, Chầu Bà, Cậu, Cô, từ đó tạo nên sự đồng cảm và kết nối sâu sắc. Đặc biệt, những bài văn chầu đệ nhị luôn được đề cao vì giá trị nghệ thuật và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là khúc văn không thể thiếu trong nhiều buổi hầu đồng.

Nội Dung Chi Tiết Bản Văn Chầu Đệ Nhị (Bản Mẫu)

Trong kho tàng hát văn phong phú, Văn Chầu Đệ Nhị là một trong những bản được sử dụng rộng rãi và được coi là mẫu mực trong nghệ thuật hát văn Việt Nam. Bản văn này ca ngợi Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn, vị Thánh Cô tối linh quyền cai quản non ngàn, mang đến sự uy nghi và nét đẹp huyền bí của chốn sơn lâm. Dưới đây là một bản văn hát chầu đệ nhị tiêu biểu:

VĂN CHẦU ĐỆ NHỊ (Bản 1)

Dâng văn tiên chúa thượng ngàn
Đông Cuông – Tuần Quán giáng đàn chứng đây
Trên ngày gió cuốn rung cây
Dưới khe cá lặn chim bay về ngàn
Canh khuya nguyệt lặn sao tàn
Chiếc thoi bán nguyệt khoan khoan chèo vào
Gập ghềnh quán thấp lầu cao
Khi ra núi đỏ lúc nào ngàn xanh
Thượng ngàn Đệ Nhị tối linh
Ngôi cao công chúa quyền hành núi non
Anh linh đã khắp tiếng đồn
Sấm ran mặt bể mưa tuôn đầu ghềnh
Da ngà mắt phượng long lanh
Mặt hoa tươi tốt tóc xanh rườm rà
Nhị hồng tuyết điểm mầu da
Cổ tay tựa ngà đầu vấn tóc mai
Vốn dòng công chúa Thiên Thai
Giáng sinh hạ giới quản cai Thượng Ngàn
Quản cai các lũng các lang
Sơn tinh cầm thú hổ lang khấu đầu
Khắp hoà tam thập lục châu
Chín từng khe suối một bầu tiêu dao
Dong chơi ngàn quế ngàn đào
Khi ra thác cái lúc vào thác con
Chim kêu vượn hót véo von
Chớp bể đồi đoạn mưa nguồn từng cơn
Khi nương gió lúc lại thác gièm
Khi bẻ cành quế khi vin cành hồng
Vui chơi nước nhược non bồngPhố Cát đền Sòng sông Cả sông Thao
Lân rờn Phượng múa thấp cao
Ngày mây thấp thoáng trăng sao lững lờ
Nón buồm vai quẩy lẵng hoa
Đền kia phủ nọ vào ra chơi bời
Khi thanh vắng lúc lại êm trời
Ngồi trên đỉnh núi ghẹo người Hằng Nga
Tang tính tình thôi đọc lại ca
Bẻ bai giọng Xá ê a giọng Mường
Tiếng Kinh tiếng Mán tỏ tường
Lục châu quan hoả lúi lường líu lo
Dong chơi bát cảnh ngũ hồ
Đua chèo bẻ lái hò dô lại về
Khi chơi ngàn mái ngàn ngàn me
Ngàn giang ngàn nứa trúc tre ngàn vầu
Đôi cô Thổ Mán theo hầu
Cô xe chỉ thắm cô xâu hạt vàng
Sơn Lâm dọn quán bán hàng
Non xanh đủng đỉnh tuyết sương reo hò
Khăn xanh áo lục nhởn nhơ
Khi vào ba dội lúc vô đường chèo
Môi son má phấn mỹ miều
Miệng cười hoa nở mọi chiều mọi hay
Đèn trăng quạt gió màn mây
Bóng thông che tán bóng mai tựa hình
Đi suối lúc lại về ghềnh
Đua chèo tiếng phách tiếng sênh reo hò
Trà liên tâm ba chén tính ưa
Thanh bông hoa quả ngự thừa lại ban
Yêu ai tài lộc chầu ban
Ghét ai chầu quở khôn ngoan được nào
Xem trong sự tích tân la
Vậy nên phúc đẳng hà sa vô cùng
Đệ tử dốc một lòng thành kính
Dâng bản văn trình chầu ngự giáng lâm
Mời chầu giáng phúc từ trung
Khuông phù đệ tử tăng long thọ trường

Bản thánh văn chầu đệ nhị này không chỉ mô tả vẻ đẹp, quyền năng của Chầu Đệ Nhị mà còn khắc họa những hành trình du ngoạn khắp các danh thắng, núi rừng, mang đậm tính biểu tượng của chốn linh thiêng. Từ những địa danh cụ thể như Đông Cuông, Tuần Quán, cho đến các hình ảnh miêu tả thiên nhiên hùng vĩ, tất cả đều góp phần tạo nên một bức tranh sống động về vị Thánh Cô.

Kết Luận

Có thể thấy, bản văn chầu đệ nhị là một minh chứng rõ nét cho sự phong phú và giá trị nghệ thuật của hát văn trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Nó không chỉ là phương tiện để thỉnh Thánh, ca ngợi công đức mà còn là cầu nối tâm linh, giúp con người tìm thấy sự bình an và hướng thiện. Việc gìn giữ và phát huy những bản văn cổ như văn chầu thứ nhì không chỉ là bảo tồn một di sản văn hóa phi vật thể quý giá mà còn là duy trì nét đẹp tâm linh truyền thống của dân tộc.