Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, nghi lễ hầu đồng đóng vai trò trung tâm, là cầu nối giữa thế giới tâm linh và cõi trần. Để một buổi thực hành nghi lễ được “đắc lễ” và truyền cảm, vai trò của cung văn và những bản hát văn chất lượng là vô cùng thiết yếu. Sự kết hợp hài hòa giữa giai điệu, ca từ và nghệ thuật trình diễn chuyên nghiệp sẽ làm nên linh hồn của buổi hầu. Trong số các bản hát văn phổ biến, Văn Chầu Đệ Tứ là một tác phẩm mẫu mực, được sử dụng rộng rãi và mang đậm giá trị nghệ thuật, tín ngưỡng.
Tầm Quan Trọng Của Hát Văn Trong Hầu Đồng
Hát văn không chỉ là phần lời ca mà còn là phương tiện dẫn dắt cảm xúc, kể chuyện về các vị Thánh, Thần trong Tam Phủ – Tứ Phủ. Một bản hát văn hay, với sự truyền cảm của cung văn, có khả năng thôi thúc, làm cho người dự cảm nhận được sự giáng đồng, mang lại linh khí cho buổi lễ. Văn Chầu Đệ Tứ chính là một điển hình cho sự kết hợp hoàn hảo này, góp phần tạo nên một không gian linh thiêng, huyền ảo.
Bản Văn Chầu Đệ Tứ Mẫu Mực
Chầu Đệ Tứ, hay còn gọi là Chiêu Dung Công Chúa, là một vị Thánh Mẫu được tôn kính trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nổi tiếng với sự hiển linh và quyền năng cứu giúp dân lành. Bản Văn Chầu Đệ Tứ dưới đây là một trong những bản văn tiêu biểu, được truyền tụng và sử dụng rộng rãi, thể hiện rõ nét dung mạo, phẩm hạnh và hành trình giáng thế của Người.
.jpg)
VĂN CHẦU ĐỆ TỨ
Trấn Nam thiên, nữ trung Nghiêu Thuấn
Đất Sơn Nam có đấng trâm oanh
Quý hương An Thái xã danh
Có Chầu Đệ Tứ hách danh dõi truyền
Điều thời phụng mệnh Hoàng thiên
Ngự đồng ảnh bóng khắp miền gần xa
Ra uy sát quỷ trừ tà
Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng
Khâm sai đệ tứ tuỳ tòng
Chiêu Dung công chúa ngự đồng cứu dân
Trong nghĩa thân ngoài thời nghĩa dưỡng
Nương uy trời độ lượng bao dung
Mặt hoa tươi tốt má hồng
Gồm lo tứ đức tam tòng vẻ vang
Mày ngài tóc phượng vấn ngang
Lưng ong má phấn xem càng tốt tươi
Miệng chầu cười trăm hoa đua nở
Đáng lên tài tiên nữ bồng lai
Vào chầu ra giọng khoan thai
Đã trong hiển ứng lại ngoài tối linh
Chốn thiên đình ca ngâm chầu chực
Các bộ nàng náo nức dâng huê
Chầu thôi lại trở ra về
Khi ra Thiên Bản lúc về Đồi Ngang
Miếu giữa đường gia ban sắc chỉ
Bốn chữ vàng chính khí nghiêm trang
Lân vờn phượng múa tòa vàng
Thị tòng bộ chúng tiên nàng đôi bên
Có phen lên thanh sơn tú thuỷ
Hoá phép mầu lục trí thần thông
Quản cai tam phủ công đồng
Quyền chầu coi sóc đền rồng vào ra
Sổ tam toà chép biên sau truớc
Lại sửa sang gương lược trầu cau
Dù ai tiến cúng khẩn cầu
Quyền chầu ra rộng vào tâu thông hành
Lên thiên đình ngự về thuỷ phủ
Tiến văn chầu kích cổ tam không
Mời chầu trắc giáng từ trung
Hay còn nam bắc tây đông chốn nào
Trên thiên tào còn đang tra sổ
Hay chầu còn đổi số cho ai
Có phen chơi cảnh bồng lai
Hay về An Thái là nơi quê nhà
Có phen ra kinh đô thành thị
Trở ra về toạ vị hồng lâu
Rong chơi năm cửa nhà lầu
Hay chơi Phố Mới,cầu Châu,cầu Rền
Lên trên đến Cầu Đông,cầu Giác
Trở ra về Hàng Bạc, Hàng Ngang
Hàng Buồm chầu lại dạo sang
Mã Mây,Phố Mới,Hàng Đường,Đồng Xuân
Dạo chơi khắp hết xa gần
Hàng Đồng,Hàng Thiếc,Hàng Cân,Hàng Đào
Chợ huyện,Chùa Tháp,Đình Ngang
Cấm chỉ,đền Cờn các vạn dưới sông
Có phen chầu ngự thuyền rồng
Qua hồ Trúc Bạch lại dong Tây Hồ
Lệnh truyền tiên nữ chèo đua
Qua đền Trấn Võ lên chùa Huyền Thiên
Vực Kim Ngưu có đền An Thái
Cảnh hội đồng có dải Tô giang
Thiên Tích chầu lại dạo sang
Sai các tiên nàng chầu chực dâng hoa
Phút thôi chầu chở ra về
Ngự trong bản điện sớm khuya hội đồng
Có phen chầu ngự đường trong
Dạo khắp phủ tía lầu hồng vào ra
Có phen chơi Đồi Ngang,Phố Cát
Đứng nhởn nhơ bóng mát cây cao
Nghệ An chầu lại từng vào
Dạo chơi các chốn lầu cao Kinh Thành
Có phen chầu ngự tỉnh Thanh
Sòng Sơn Ba Dội tập tành vui chơi
Thường vãng lai bán hàng chiều khách
Thấy ai là ngang ngược ra tay
Mặc ai phù phép tìm thầy
Thành tâm lễ bái chầu dày lại tha
Lòng kính chúc hương hoa tịnh thuỷ
Hoá phép màu lục trí thần thông
Kiêm tri tam phủ công đồng
Tốc lai giáng hạ từ trung thay là
Ngôi đền thờ khâm sai công chúa
Chầu Mai Hoa tối tú chứng minh
Đền thờ thượng cổ anh linh
Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Văn Chầu Đệ Tứ
Bản Văn Chầu Đệ Tứ không chỉ là lời ca tụng mà còn là sự khắc họa rõ nét quyền năng của Chiêu Dung Công Chúa trong việc sát quỷ trừ tà, chiêu tài tiếp lộc và ban phước lành cho con đồng. Những chuyến du ngoạn của Chầu qua các địa danh nổi tiếng từ Thiên Bản, Đồi Ngang đến kinh thành, các phố phường Hà Nội hay các vùng miền khác, thể hiện sự linh thiêng, hiển ứng khắp chốn của Người, luôn sẵn lòng độ trì cho chúng sinh.
Văn Chầu Đệ Tứ là một phần không thể thiếu, giúp người tham dự thấu hiểu sâu sắc hơn về vị Thánh Mẫu này, đồng thời cảm nhận được vẻ đẹp trong tâm linh và nghệ thuật của nghi lễ hầu đồng.
